Nov 16, 2023
ယၵ်းၶိုၼ်ႈ ( ႊ ) တေလႆႈၸႂ်ႉၸိူင်ႉႁိုဝ် ၸႂ်ႉတီႈလႂ် တူဝ်လႂ်တေလႆႈသႂ်ႇ တူဝ်လႂ်တေဢမ်ႇလႆႈသႂ်ႇ ပဵၼ်ပၼ်ႁႃဢၼ်ၼိုင်ႈၼႂ်းလိၵ်ႈလၢႆးၽႃႇသႃႇတႆး ဢၼ်ၵႆႉလႆႈၺိၼ်း၊ လႆႈထၢမ်၊ လၢႆႈထဵင်ၵၼ် ၸဵမ်မိူဝ်ႈတေႇလႆႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆးမႃး တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉဝႃႈဢၼ်လႂ်ထုၵ်ႇဢၼ်လႂ်ၽိတ်း တေလႆႈၸႂ်ႉၸွမ်းဢၼ်လႂ်တႄႉတႄႉ။
တူဝ်ၶႃႈတႄႉဢမ်ႇလႆႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆးၸၼ်ႉသုင်သင်မႃး လႆႈပိုၼ်ႉၶၢမ်ႇလိၵ်ႈတႆးၸၼ်ႉငဝ်ႈၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းဝၢၼ်ႈပၢႆႈၽေးၵုင်းၵျေႃႇ (ပၢႆႈၽေးပၢင်တိုၵ်းပၢင်ၵမ်ႉၵေႃႇ 2002)၊ မႃးၵမ်ႈၽွင်ႈလႄႈ မေႃးလူမေႃဢၢၼ်ႇ မေႃတႅမ်ႈၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်ယၢမ်ႈၶဝ်ႈႁူၶဝ်ႈတႃမႃးၵူၺ်း။
တႃႇႁႃလဵပ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆးၸၼ်ႉသုင်လိူဝ်ၼၼ်ႉသမ်ႉ လႆႈဝႃႈမီးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ၼႂ်းၵၢၼ်သွၵ်ႈႁႃ ပပ်ႉႁဵၼ်းၽိုၼ်ႁၼ်ဢၼ်မီးပိူင်လိၵ်ႈတႆးတႅတ်ႈၼႅတ်ႈလႄႈမၵ်းမၼ်ႈႁႂ်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းမိူၼ်ၵၼ်၊ မၢင်ၽဝ်ႇၵေႃႈဝႃႈ မၼ်းဢမ်ႇမီးႁိုဝ်? မၼ်းႁၢႆၸွမ်းလူမ်းသဵင်ႈမူတ်းယဝ်ႉႁိုဝ်? ပူၵ်ႇၵိၼ်ပႅတ်ႈမူတ်းယဝ်ႉႁိုဝ်? ၼၼ်ႉၵေႃႈဝႆႉသေၵွၼ်ႇ။
ပၢၼ်ဢိၼ်ႇတိူဝ်ႇၼႅတ်ႉၽႅဝ်ထိုင်မႃးလၢႆသိပ်းပီမိူင်းယဝ်ႉ ၸၢမ်းသျိူတ်ႉႁႃတူၺ်းလွင်ႈယၵ်းၶိုၼ်ႈတူၺ်းလူး။
သျိူတ်ႉႁႃဝႃႈ "ယၵ်းၶိုၼ်ႈ" ၼႂ်း google ႁၼ်းဝႆႉမီးၸိူဝ်းၼႆႉၵူၺ်း လႆႈဝႃႈမီးၶေႃႈမုၼ်းဢၼ်ၸၢင်ႈဢၢင်ႈဢိင်ဢႄႇႁႅင်းတႄႉတႄႉ။
Resource တၢင်းၼိူဝ်ၼၼ်ႉ ပၼ် Definition "ယၵ်းၶိုၼ်ႈ" ဝႆႉဝႃႈ ၸႂ်ႈတွၼ်ႈတႃႇပဵၼ်သဵင် accent (သဵင်လွင်ႈ dialect) ဢၼ်ပဵၼ်သဵင်လွင်ႈတႆးတင်းပွတ်းၼိူဝ်။
While the reformed script originally used only four diacritic tone markers, equivalent to the five tones spoken in the southern dialect, the Lashio-based Shan Literature and Culture Association now, for a number of words, promotes the use of the 'yak khuen' (Shan: ယၵ်းၶိုၼ်ႈ) to denote the sixth tone as pronounced in the north.
wikipedia.
လၢႆလၢႆတီႈဢၼ်ဢမ်ႇဢွၵ်ႇသဵင် accent ၵူၺ်းဢွၵ်ႇပဵၼ်သဵင် ယၵ်းၸမ်ႈ။
မၢင်တီႈသမ်ႉၸႂ်ႉပဵၼ်တူဝ်ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈလိၵ်ႈတၢင်ႇၽႃႇသႃႇမႃး။
ဝၢႆးမႃးလႆႈထႅင်ႈတူၼ်းသဵင်မႃးထႅင်ႈ 1 တူဝ် ႊ "ယၵ်းၶိုၼ်ႈ" ၸၢဝ်းတႆးၼိူဝ်လၢတ်ႈဝႃႈၼိူင်းၵၼ်လႆႈၸွမ်းၽႃႇသႃႇထႆးပဵၼ် "เสียงสามัญ" ပဵၼ်တူၼ်းသဵင်ဢၼ်မီးၼႂ်းမိူင်းတႆးပွတ်းၼိူဝ်၊ တူဝ်ယၵ်းၶိုၼ်ႈ ႊ ထုတ်ႇဢွၵ်ႇမႃးၸႂ်ႉမိူဝ်ႈပီ ၶ.ရ. 1968 ၸွမ်းသဵင်တႆးၼိူဝ် (တႆးမၢဝ်း-တႆးၼိူဝ်)၊ ပေႃးၼိူင်းၵၼ်တင်းၽႃႇသႃႇထႆးၸိုင် "คำเป็น อักษรกลางไม่มีรูปวรรณยุกต์" မိူၼ်ၼင်ႇ กิน ใจ เอา (ၵိၼ်ႊ ၸႂ်ႊ ဢဝ်ႊ) "และคำที่ประสมด้วยอักษรต่ำมีไม้เอก" မိူၼ်ၼင်ႇ พ่อ แม่ (ပေႃႈ မႄႈ) ၵူၺ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈလႄႈပွင်ႈၵႂၢမ်းဢၼ်ပိုၼ်ၽႄႈဢွၵ်ႇမႃးတင်းၼမ်ဢၼ်ၸႂ်ႉယၵ်းၶိုၼ်ႈ ယင်းတိုၵ်ႉၸႂ်ႈလၵ်ႉလၼ်ႇၵၼ်ယူႇ။
ၸႂ်ႉပဵၼ်တူဝ်ၼၵ်းသဵင် (exclamation mark !) မိူၼ်ၼင်ႇ
Difinition ၼႂ်းပပ်ႉသပ်း Sao Tern Moeng
တေႁၼ်ဝႃႈ တီႈၼိုင်ႈလႄႈတီႈၼိုင်ႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းယၵ်းၶိုၼ်ႈဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် မၢင်တီႈၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉတႅမ်ႈၽိတ်းႁိုဝ် ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈမၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈတူဝ်လဵဝ်ၵၼ်ႁိုဝ်?
ယၵ်းၶိုၼ်ႈသွင်တီႈၼႂ်း post Facebook
လၢႆးၸႂ်ႉယၵ်းၶိုၼ်ႈဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈမီးလွင်ႈတၢင်းၶွင်ၽႂ်မၼ်း ၵူၺ်းၵေႃႈမီးၶေႃႈထၢမ်ၸွမ်းမႃးထႅင်ႈႁင်းၽႂ်မၼ်း။
ၸိူဝ်းၼႆႉထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇ
ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ယိမ်မႃးတၢင်ႇၽႃႇသႃႇ မိူၼ်ၼင်ႇ
လႄႈမီးၶေႃႈၸိူဝ်းၼႆႉထႅင်ႈတင်းၼမ်ဢၼ်ဢမ်ႇႁူႉလႆႈဝႃႈၽိတ်းႁိုဝ်ထုၵ်ႇႁိုဝ် ပဵၼ်ပၼ်ႁႃႁိုဝ် ဢမ်ႇပဵၼ်ပၼ်ႁႃႁိုဝ်?။
ၵမ်ႇၽႃႇႁွတ်ႈထိုင်မႃးၵၢပ်ႈပၢၼ်ဢၼ်ပိူၼ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ "ဢေႇဢၢႆႇ" (AI - Artificial Itelligence) ယဝ်ႉ။ တေယၢမ်ႈႁၼ် ယၢမ်ႈၺိၼ်း မၢင်ၵေႃႉၵေႃႈယင်းတေယၢမ်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းယူႇ၊ ဢမ်ႇလၢႆပီမႃးၼႆႉၵူၺ်း ၼႂ်းၾင်ႇဢေႇဢၢႆႇၽၢႆႇၽႃႇသႃႇလိၵ်ႈလၢႆးၵေႃႈ ပေႃႇမႃးဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ LLM (Large Language Model) ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇဢေႇဢၢႆႇသေႁႂ်ႈႁူႉၸၵ်းၽႃႇသႃႇၵူၼ်းလႆႈလီလီငၢမ်းငၢမ်း မၼ်းမေႃလူမေႃဢၢၼ်ႇမေႃပွင်ႇၸႂ်လွၼ်ႉၵႅၼ်ထႅဝ်လိၵ်ႈလႄႈ လၢမ်းၶၢတ်ႈၶေႃႈတွပ်ႇ ၶူင်ဢွၵ်ႇၶေႃႈတွပ်ႇပၼ်လႆႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။
ၵၢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇဢေႇဢၢႆႇၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈတႃႇလိၵ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈၵူၺ်း ၶဝ်ယင်းယိူင်းထိုင်ၵူႈၽႃႇသႃႇၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ ၸဵမ်ၽႃႇသႃႇဢၼ်ၵူၼ်းႁူဝ်လၢၼ်ႉၵေႃႉၸႂ်ႉတိုဝ်း တေႃႇထိုင်ၽႃႇသႃႇဢၼ်ၵူၼ်းႁူဝ်ပၢၵ်ႇၵူၺ်းၸႂ်ႉတိုဝ်းၵေႃႈၶဝ်မီးတၢင်းၶတ်းၸႂ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်းပွင်ႇၸႂ်ပႃး။
မိူၼ်ၼင်ႇၶူင်းၵၢၼ်ၶွင်ၾဵတ်ႉပုၵ်ႉသ် (Facebook - Meta) NLLB (No Language Left Behind) ၶဝ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းလႄႈၵဵပ်းၶေႃႈမုၼ်းၽႃႇသႃႇ 4000+ ပၢႆ တွၼ်ႈတႃႇၸႂ်ႉၼႂ်းၵၢၼ်ၾိုၵ်းဢေႇဢၢႆႇၶဝ် မၢႆႇၶရူဝ်ႇသွပ်ႉ (Microsoft) ၵေႃႈၵဵပ်းၶေႃႈမုၼ်းၽႃႇသႃႇၼိူဝ်ဢိၼ်ႊတိူဝ်ႊၼႅတ်ႊတၢင်းမူတ်းတႃႇၾိုၵ်းသွၼ် ChatGPT-4 ၶဝ်။
တူဝ်ယၢင်ႇလီဢၼ်တေႁၼ်ငၢႆႈလႄႈၸမ်တူဝ်းၸိူဝ်းႁဝ်းတီႈသုတ်း မိူၼ်ၼင်ႇၵၢၼ်ပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇ
တူဝ်ပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇ AI model ၶွင် Facebook
ၶူင်းၵၢၼ် NLLB ႁွင်းႁပ်ႉပႃးလိၵ်ႈတႆး ဢၼ်ၼႆႉမၼ်းၸၢင်ႈပိၼ်ၽႃႇသႃႇတၢင်ႇမဵဝ်းမႃးပဵၼ်လိၵ်ႈတႆးလႄႈ ပိၼ်လိၵ်ႈတႆးၵႂႃႇပဵၼ်တၢင်ႇၽႃႇသႃႇ။
လွၼ်ႉၵႅၼ်ၵၢၼ်ႁဵတ်းဢေႇဢၢႆႇပိၼ်ၽႃႇသႃႇၸိူဝ်းၼႆႉမၼ်းပဵၼ် "ၶေႃႈမုၼ်း" ၶေႃႈမုၼ်းလိၵ်ႈ လႄႈ Language-Pair မၼ်းတေၸၼ်ဢဝ်ၶေႃႈမုၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉၼိူဝ်ဢိၼ်ႊတိူဝ်ႊၼႅတ်ႊသေၵႂႃႇၽိုၵ်းသွၼ်ပၼ်းဢေႇဢၢႆႇ
သိုပ်ႇဢၢၼ်ႇ -> ၶိူင်ႈပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇတႆး ၶွင် Facebook ပဵၼ်သင် တႆးႁဝ်းသမ်ႉမီးသုၼ်ႇၸွႆႈတီႈလႂ်
သိုပ်ႇဢၢၼ်ႇ -> ၶိူင်ႈပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇတႆး ၶွင် Facebook ပဵၼ်သင် ၶဝ်ႁဵတ်းႁိုဝ်ႁဵတ်း tech recap
ၼိူဝ်ဢိၼ်ႊတိူဝ်ႊၼႅတ်ႊ ၶေႃႈမုၼ်းလိၵ်ႈတႆးဢၼ်မီးၼမ်သေပိူၼ်ႈ (ၶေႃႈမုၼ်းဢၼ်ထတ်းထွင်လီငၢမ်း) လႄႈပဵၼ်ၶေႃႈမုၼ်းဢၼ်ၵႆႉႁၼ်ဢၢင်ႈဢိင်ၼႂ်းၵၢၼ်ၽႃႇသႃႇလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၶွမ်ႇၽိဝ်ႇတိူဝ်ႇ (မိူၼ်ၼင်ႇ ပၼ်ႁႃ fonts တႆးၸိူဝ်းၼႆႉ)
ပၼ်ႁႃၸၢင်ႈမီးမႃးတီႈၼႆႉယဝ်ႉ ၶေႃႈမုၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉဢမ်ႇဝႃႈၽိတ်းႁိုဝ်ထုၵ်ႇ လၢႆးလေႃးတူဝ်လိၵ်ႈၸႂ်ႉၸိူင်ႉႁိုဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉတေဢိင်ဢဝ်တၢင်းၼမ်ၶေႃႈမုၼ်းသေမၢတ်ႈမၢႆပဵၼ်ထုၵ်ႇပႅတ်ႈတၢင်းမူတ်း (ပေႃးဝႃႈၼႂ်းၶဝ်ၼၼ်ႉဢမ်ႇမီးၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇလိၵ်ႈတႆး, သင်ဝႃႈမီးၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇလိၵ်ႈတႆးၵေႃႈ သမ်ႉတေပဵၼ်ၵူၼ်းပွတ်းလႂ်ႇ? ယႂ်ႇၵႄႉတႆးႁႃႉ? ယႂ်ႇမႃးၼႂ်းမိူင်းလႂ်? ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇလိၵ်ႈတႆးၼႂ်း Microsoft, Facebook, Google ၸွင်ႇၸႂ်ႈၵေႃႉလဵဝ်ၵၼ်?)။
ၵွပ်ႈၼႆ မိူဝ်းၼႃႈမႃး လိၵ်ႈတႆး တေလႆႈၸႂ်ႉၸိူင်ႉႁိုဝ် ၸႂ်ႉၸွမ်းၽႂ် ဢၼ်လႂ်ထုၵ်ႇဢၼ်လႂ်ၽိတ်း တေလႆႈၸႂ်ႉၸွမ်းဢၼ်လႂ်တႄႉတႄႉၼႆၼၼ်ႉ တေဢိင်ဢဝ်ဝႃႈ ၽႂ်ၶူင်ဢွၵ်ႇၶေႃႈမုၼ်းလႆႈၼမ်သေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ
ပေႃးဝၼ်းၼိုင်ႈမႃးႁဝ်းတႅမ်ႈၽိတ်းၽိတ်းၽူၼ်ၽူၼ် လၢႆးတႅမ်ႈ လၢႆးလေႃးတူဝ်လိၵ်ႈဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ၼႂ်းၾဵတ်ႉပုၵ်ႉသ် ဢမ်ႇၼၼ်ၼႂ်းဝဵပ်ႉသၢႆႉသ်သေတီႈတီႈ လႄႈပိူၼ်ႈဢဝ်ႈၵႂႃႇပဵၼ်ၶေႃႈမုၼ်းႁဵတ်းဢေႇဢၢႆႇမႃးပၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၼႆၵေႃႈ လိၵ်ႈလၢႆးႁဝ်းၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇၸွမ်းၵေႃႉၼၼ်ႉၵူၺ်း (မိူၼ်ၼင်ႇပၼ်ႁႃ Google Noto Fonts)
တူဝ်ယၢင်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈ ၸၢင်ႈလၢမ်းၶၢတ်ႈလႆႈဝႃႈ ၶေႃႈမုၼ်းၵမ်ႈၼမ်ဢၼ်ၸႂ်ႉတီႈၼႆႈပဵၼ်ဝဵပ်ႉသၢႆႉသ်ဢၼ်ၵႆႉၵႆႉတႅမ်ႈၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၵိုတ်းယိုဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
တႃႇတေၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃ၊ ႁႄႉၵင်ႈပၼ်ႁႃ၊ လႄႈသုပ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈလိၵ်ႈတႆးၶိုၼ်ႈသၢင်ႉၵႂႃႇၸွပ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်ငၢႆႈငၢႆႈလူမ်လူမ်ၼႆႉ လီမီးတီႈပိုင်ႈဢိင် တႃႇဢၢင်ႈဢိင်လႄႈမၵ်းမၼ်ႈပၼ်လႆႈဝႃႈ တေလႆႈတႅမ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ် တေလႆႈလေႃးၸိူင်ႉႁိုဝ် သေယဝ်ႉလႄႈႁဝ်းတေယွမ်းႁပ်ႉဢဝ်ၵေႃႉၼႆႉ ၸုမ်းၼႆႉဝႃႈယဝ်ႉ ဢမ်ႇဝႃႈၼွၵ်ႈမိူင်းၼႂ်းမိူင်း ၸုမ်းၶွမ်ႇပၼီႇလႂ်လူဝ်ႇၶေႃႈမုၼ်းလိၵ်ႈတႆးၵေႃႈ လူဝ်ထၢမ်ၸုမ်းၼႆႉယဝ်ႉ ၼႆၼၼ်ႉတေလီတွၼ်ႈတႃႇဢၼႃႇၵၢတ်ႈလိၵ်ႈတႆးသေပိူၼ်ႈ။
မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ။